VRIJE UNIVERSITEIT
1 JANUARI 2016 – 1 JULI 2017
‘Hoe is jouw interesse in multizintuiglijkheid eigenlijk ontstaan?‘
Deze vraag wordt mij vaak gesteld.
Wat mijn antwoord is? Nou, dat mijn interesse in de zintuigen is ontstaan toen ik tijdens het tweede jaar van mijn BA Media, Kunst, Design & Architectuur meewerkte aan het PhD project ‘In Search of Scents Lost – (Re-)constructing the Aromatic Heritage of the Avant-garde’ van kunst- en geurhistorica Caro Verbeek.
Een veelomvattend en bijzonder onderzoek, juist in de kunstwereld waar de nadruk nog steeds zo erg ligt op het kijken. Onderzocht is o.a. welke rol geur heeft gespeeld in de kunstpraktijken van de avant-garde, zoals de Futuristen, Symbolisten en Surrealisten. Met die eerste groep heb ik mij beziggehouden. Via hun manifesten heb ik gereconstrueerd hoe de Futuristen schreven over geur. Erg interessant; want eigenlijk bestaan er maar weinig woorden die puur en alleen een geur omschrijven. In het Nederlands kennen we alleen het woord ‘muf’. Wanneer wij geuren beschrijven, maken we vaak gebruik van andersoortige woorden; zoals ‘hard’, ‘zoet’, ‘scherp’ etc. De Futuristen verzonnen zelf woorden, die zij gebruikten om geuren te beschrijven.
Tijdens dit onderzoek ben ik gestuit op één van de weinige prominente vrouwelijke Futuristen: de danseres en kunstenares Valentine de Saint-Point. Ook zij schreef in haar manifesten over geur. En, bovenal, tijdens haar performances maakte zij gebruik van exotische geuren! Mijn onderzoek naar de multidisciplinaire Valentine de Saint-Point is er één geworden over feminisme, (exotische) geuren, synesthesie en performance art.
Als ‘kers op de taart’ ben ik ook betrokken geweest bij de tentoonstelling Aromatic Art (Re-)Reconstructed: In Search of Lost Scents (2017), die voortkwam uit het PhD project. In de tentoonstelling, die plaatsvond op de Vrije Universiteit in Amsterdam, waren werken te ervaren (en vooral te ruiken!) die op verschillende manieren geur aan bod lieten komen. Zo was er bijvoorbeeld een geur te ruiken die speciaal was ontwikkeld bij Jan Pieneman’s schilderij De slag bij Waterloo (1824) uit de collectie van het Rijksmuseum. Ook waren de olfactieve praktijken van de Futuristen en Surrealisten te zien op documentatiemateriaal en, natuurlijk, te ruiken via gereconstrueerde geuren. Daarnaast werden er diverse werken van hedendaagse kunstenaars geëxposeerd, zoals die van Sue Corke en Hagen Betzwieser; die de geur van de maan hadden gecreëerd.
Door in de wereld van de geuren te zijn gedoken, ben ik mij er van bewust geworden dat wij kunst niet alleen visueel hoeven te ervaren. We kunnen het ook ruiken of voelen, horen en zelfs proeven. Een vraag die mij bezighoudt is; welke rol kunnen de vijf zintuigen spelen in onze ervaring van kunst? Een eenduidig antwoord heb ik niet, maar ik vind wel dat een multizintuiglijke ervaring onze beleving van kunst verrijkt!